Inleiding

Vergelijkbaar met geologische processen, ontstaat mijn werk in een beweging van orde en chaos. Met enkel potlood op papier ontwikkelt zich een gelaagde wereld die net zo overwoekerd als georganiseerd lijkt, net zo dromerig als nuchter. Ik teken vanuit de betekenis van het menszijn in onze huidige fluïde en vluchtige wereld en doe dit op een zeer directe, intuïtieve en associatieve manier. Al tekenend neem ik een observerende rol aan. Ik concentreer me, 'stem af' op wat er gaande is in de wereld om me heen en in mijzelf.

In mijn werk worden gedachten- en informatiestromen omgevormd tot composities van stukken landschap met natuurlijke en kunstmatige structuren. Door het weglaten van kleur ontdek ik nieuwe elementen die ik met mijn potlood naar de voorgrond wil brengen. Deze bevatten nog steeds een verwijzing naar de tastbare wereld. Op een gegeven moment laat ik de verwijzing naar de werkelijkheid los en vormen de structuren hun eigen weg. Er ontstaan patronen die zelfs buiten het papier kunnen doorgaan.

Wanneer ik eenmaal het patroon van een netwerk heb doorgrond kan deze zich in elke richting blijven uitbreiden, zoals de wortelstok van een bramenstruik steeds weer op nieuwe plekken opduikt. Vergelijkbaar met het rizomatisch denken, beschreven door filosoof Gilles Deleuze, bestaan mijn getekende werelden niet uit een beginpunt, einde of centrum. Net zoals de wortelstok berust mijn werk op de principes van verbinding en heterogeniteit. Er zijn geen vaste punten, alles is symbiotisch met elkaar verbonden en wordt gekenmerkt door innerlijke oneindigheid.

Ik voel een grote aantrekkingskracht tot de duizelingwekkende dichtheid van materie.

Telkens als ik inzoom op een stukje werkelijkheid - een rots, plant, een stuk plastic of huid - ontstaat er een nieuwe wereld. Hetzelfde gebeurt ook wanneer ik de dingen van een afstand bekijk en het landschap zich onderscheidt in donkere en lichte vlakken.

In een trage stroom ontstaan er formaties, waarin verschillende elementen in abstracte en figuratieve vormen samenkomen, om zich vervolgens weer te verspreiden in een nieuwe, temporele rangschikking.

De meeste tekeningen zijn op groot formaat. Potloodlijnen vullen meterslange vellen papier of monumentale wandoppervlakken. Met grafiet als basismateriaal pas ik verschillende technieken toe. Deze variëren van delicate tot ruwe streken en van vlekken tot krassen. Hierbij gebruik ik het hele spectrum van het materiaal grafiet: van de lichtste grijstinten naar het donkerste zwart.

Werkwijze

Algemeen

Mijn werkwijze is onderzoekend en experimenteel, en ik zoek actief de dialoog met het publiek. Ook realiseer ik graag samenwerkingen met mensen in binnen- en buitenland, zoals curatoren, schrijvers, ontwerpers, en wetenschappers. Door mijn langdurige onderzoeken en de contacten die ik daarbij betrek, blijft mijn horizon zich verbreden en kan ik mijn werk met een steeds groter publiek delen. Vanuit mijn tekeningen ontdek ik steeds nieuwe mogelijkheden om te blijven experimenteren met materialen en het publiek mee te nemen in het proces.

Materiaalonderzoek, reizen en samenwerkingen

Het basismateriaal waar ik mee werk is grafiet, een materiaal dat volledig uit koolstof bestaat, het bouwmateriaal van al het leven. Geïnspireerd door een tekst, die Bianca Stigter in 2016 schreef voor mijn solotentoonstelling in Kunstvereniging Diepenheim, raakte ik steeds meer geïnteresseerd in de geschiedenis en het veelzijdige gebruik van deze grondstof.

In 2018 werd ik door het Van Abbemuseum uitgenodigd om een nieuw werk te maken.

Ik greep deze mogelijkheid aan om mijn onderzoek voort te zetten in het project Graphite Knots. Op de monumentale achterwand van Het Oog, een patio in het museum, heb ik gedurende vijf maanden een muurtekening gemaakt van 21 x 8 meter met enkel grafiet. Tijdens dit project heb ik mijn onderzoek kunnen verdiepen met een studietrip naar Engeland en het bezoeken van verschillende universiteiten en musea in Nederland.

Mijn eerste reis tijdens Graphite Knots bracht me naar de oorsprong, het erfgoed van grafiet in het Engelse Lake District. Met behulp van een gids beklom ik de bergketen Grey Knotts. Ik onderzocht de geschiedenis van het potlood, de herkomst van grafiet en daalde af in de oude, beschermde grafietmijnen om materiaal te verzamelen.

Ook in Nederland ontdekte ik mooie aanknopingspunten. Met een conservator van het Naturalis Biodiversity Center in Leiden vond ik in de collectie een aantal bijzondere stukken grafiet uit verschillende werelddelen. Deze stukken werden getransporteerd naar het Van Abbemuseum om onderdeel te worden van mijn project. Samen met een restaurator van het Rijksmuseum in Amsterdam speurde ik met een infraroodcamera naar de grafietsporen onder oude schilderijen.

Na deze terugblikken in de geschiedenis verdiepte ik mij in toekomstig gebruik van de materie en bezocht de afdeling Nanotechnologie van de Universiteit Twente en de Technische Universiteit Eindhoven om meer te weten te komen over hoe het stofje grafeen (hele dunne laagjes grafiet) in nieuwe technieken gebruikt wordt.

Graphite Knots werd afgesloten met een finissage inclusief presentatie, filmbeelden van mijn reis, en een gesprek met Steven ten Thije, research curator van het Van Abbemuseum en de uit Duitsland overgekomen geschiedkundige en schrijver Thomas Lange.

In 2019 werd ik uitgenodigd voor een solotentoonstelling door curator/director Emer Grant in NN Contemporary Art in Northampton, Engeland. De tentoonstelling had de titel Unfolding The Vaporous Mind. Tijdens een vooronderzoek in Northampton heb ik afgravingen in de Midlands van Engeland bezocht en oude structuren, mineralen en bouwstenen uit de omgeving bestudeerd en was vooral gefascineerd door de sporen in het gele zandsteen uit afgravingen en in gebouwen. Vanuit dit onderzoek is een nieuwe serie werken op groot formaat ontstaan, die ik gedeeltelijk in mijn atelier in Nederland realiseerde. Vanuit de geschiedenis heb ik een koppeling naar het heden kunnen maken, met het organische zandsteen als verbindend materiaal.

Doelstelling

Ik pleit voor een mentaliteit waarmee we onszelf door het onbekende laten inspireren, in plaats van dat we haar ervaren als een zwart gat waarin we voorgoed verdwijnen. Ik streef naar een herbeleving van een gebied waarin de dingen een nieuwe gestalte en schoonheid krijgen en waarin hun onderlinge verbinding vanzelfsprekend is. Met de titel die ik een recente tekening gaf: This wall is a path, moedig ik de kijker aan om in de tekening te stappen, in gedachten rond te dwalen, een eigen pad te volgen en door te dringen in onbekende gebieden. Ik nodig de toeschouwer uit om diens comfortzone los te laten en zich te wagen op een nieuw terrein. Aanvankelijk kan er ongemak ontstaan.

Waar bevind ik me ten opzichte van het beeld? Wat is er precies te zien in de structuren die steeds lijken te veranderen naarmate ik er langer naar kijk? Waar begint de diepte, maar vooral: waar eindigt deze? Wat zie ik? Wie ben ik zelf?

Ten opzichte van het publiek neem ik bewust een kwetsbare houding aan. Regelmatig maak ik het werkproces zichtbaar in de aanwezigheid van publiek. Op deze manier ontstaat er een wisselwerking waarin ik mijn wereld voelbaar kan maken voor de ander.

De interacties en gesprekken die hieruit voortkomen geven nieuwe inzichten en ervaar ik als een waardevolle bijdrage tot de ontwikkeling van het werk. Twijfel, besluiteloosheid, en afdwalingen geven ruimte om tot de kern door te dringen.

De continuïteit van nieuwe ontdekkingen maakt het werk spannend en blijft mij motiveren. Het grote formaat, de gelaagdheid en een veelheid aan details vragen van mij een grote toewijding en een noodzakelijke 'drive' om een werk te kunnen voltooien.

Hierin is het eindresultaat niet altijd het belangrijkste. Ik zie het tekenen als een ambacht waarin ik me altijd verder kan ontwikkelen en wat ik ook moet blijven oefenen om in vorm te blijven. Vanuit het eindpunt ontstaat telkens weer een nieuw begin.

In mijn werk is er altijd een verder.

Gam Bodenhausen