Ruim een weekend: alle tekeningen / alle ruimtes in PHŒBUS•Rotterdam

tekst Mirjam de Winter, 22-10-2018

Door met trommelstokken op carbonpapier te roffelen ontstonden rond 1990, direct vanuit performances, tekeningen met vlekjes. In de jaren die volgden zijn in gelaagde, met potlood geschreven tekeningen steeds bestaande teksten gebruikt, zoals statistieken van de KNMI weerberichten of tabellen van waterstanden van Rijkswaterstaat; van bijschriften bij scans van menselijke lichaamsdelen uit medische handboeken; van de teksten op geografische kaarten. Ondanks de feitelijkheid van de gegevens en het grafische karakter van teksten, is er altijd sprake van schilderachtigheid in deze tekeningen. Licht schijnt ergens in de wolkachtige, soms meer open, soms meer dichtgetekende stukken van een tekening – want er is losser en in grotere letters getekend, of juist meer compact; en er is met harde grijze, of met zachte, bijna zwarte potloden getekend. Bovendien werkt Toine Horvers een thema driemaal uit: hierdoor wordt de formele reikwijdte van zijn tekenkunst in vele gradaties zichtbaar; het verschil tussen drie tekeningen over een onderwerp, bijvoorbeeld een geografische kaart, is er niet een van de lijn, maar een van schilderkunstige nuances in licht en tint. Er verschijnt ook licht in de gebruikte kleuren die, met de steeds rijker wordende collectie Derwent en Faber Castell kleurpotloden, zo precies mogelijk de kleuren van geografische kaarten nabootsen. In de teksttekeningen op gekleurde fotoprints, van de wolkenluchten boven de huizen van de Dordtselaan Rotterdam, en van de (zelf)portretten van Toine Horvers en een donker gekleurde man (beide indringend op formaat 1.53 x 1.03 m.) bijvoorbeeld, zijn ook de kleuren van de fotoprints benaderd, ton-sur-ton.

Veel werken hebben iets mimetisch – en tegelijk iets wonderlijks: de tekst van een geschreven waterstandentekening lijkt de vorm van een waterachtig landschap aan te nemen. De gekleurde teksttekeningen van geografische kaarten lijken op deze kaarten – ondanks dat deze tekeningen alleen uit geschreven teksten bestaan en geen enkele lijn (grens of rivier) noch een stip of vlek (dorp of stad) zijn overgenomen. En de gekopieerde tekstdelen uit het boek ‘Wolkenvelden’ van Octavio Paz wórden, bijna tautologisch, in de tekeningen van Toine 'wolken'.

Vanaf 2000 ontstaan tekeningen waarin in eigen bewoordingen beelden worden opgeroepen, zoals in de landschappelijke ‘Puszcza Bialowieska’-tekeningen (het oudste oerbos van Europa in Polen); in de beschrijvingen van het landschap aan de Ierse kust; en van de luchten boven de huizen in de Dordtselaan Rotterdam – de laatste in kleurpotlood op gekleurde fotoprint. Op de beurs 'Kunstvlaai' 2006 is aan enkele bezoekers gevraagd of van hen een portret mocht worden gemaakt. Toine Horvers beschreef mondeling gezicht en lichtval van veertien beursbezoekers en heeft deze teksten, die op band waren opgenomen, in geschreven tekeningen uitgewerkt.

Alle tekeningen – in soepel handschrift – zijn, naast nog meer tekeningen en een prachtige collectie kunstenaarsboeken, in PHŒBUS•Rotterdam geëxposeerd. Vanaf 2007, een jaar na het tonen van de geschreven ‘Kunstvlaaiportretten’, zijn de mondeling opgenomen teksten van deze portretten uitgetypt en uitgeprint op A4-tjes. De bezoekers van de expositie werden uitgenodigd via prints in gedachten een eigen voorstelling van de portretten maken. De geluidsinstallatie uit 2008 ‘DORDTSELAAN PORTRAITS’ bestaat uit 36 mondelinge beschrijvingen van Dordtselaanbewoners door Toine Horvers, die d.m.v. 12 luidsprekers een visueel portret van bewoners van de Dordtselaan oproepen. Een stap verder, werden beelden van geluiden opgeroepen in de geschreven/uitgegeven boeken waarin geluiden in de kathedraal van Chartres of van een vogel e.a. geluiden in de maand Mei in Zeeuws Vlaanderen worden beschreven. Steeds meer werden beelden via gedrukte of binnen performaces gesproken teksten opgeroepen. Deze ontwikkeling sluit aan bij het project dat Toine Horvers nu onder handen heeft: het beschrijven van zijn performances in korte teksten. Het beeld ontstaat in het hoofd van de lezer van het, nog uit te geven, boek.