Rheinfall is de titel van een groep werken van Charl van Ark uit 2003/2004. Uitgangspunt is een reis naar, en ansichtkaart van, de waterval in de Rijn bij slot Landau bij Schaffhausen. De omgeving kwam Charl van Ark zo schilderachtig en onwaarschijnlijk mooi voor, dat het hem aan een toneeldecor deed denken waarin landschap en architectuur in een idylle zijn samengesmolten. De ambivalentie van dit landschappelijk beeld riep de vraag op naar de echtheid van schoonheid. In het atelier is deze vraag gerelateerd aan schilderkunstige bewerkingen.
Sinds vijftien jaar maakt Charl van Ark schilderijachtige objecten. In het begin speelden autobiografische elementen duidelijk een rol: een opgezette meeuw als herinnering aan het strandleven in zijn jeugd, foto's van familieleden, een stempel met het nummer van zijn grootvader als marineman (nu nog steeds wordt dit stempel naast de signatuur op de achterzijde van elk werk gebruikt). Ook de ruimte van het atelier werd in het werk betrokken: de spijkergaten in de wand vormen een puntenpatroon dat onder meer gebruikt is in een tweedelig werk met foto's van de rug van Charl van Ark. Een ander puntenpatroon omvat een verzameling van snijpunten, overgebleven na weglating van de lijnen van een tekening van de eigen handen. Dit patroon, evenals lichaamsmaten en bepaalde handelingen, was gedurende een aantal jaren aanleiding voor schilderkunstig onderzoek: het schilderslinnen werd geperforeerd, de verf werd vanaf de achterzijde door een doek heen gedrukt of in hetzelfde patroon over een doek heen gegoten; het schilderij werd omgekeerd en verder bewerkt, bijvoorbeeld door het met de vuisten in te duwen en daarmee te vormen; een schilderij kon uitgroeien uit tot een kastachtig bouwwerk; in het puntenpatroon dat op de handen-tekening was gebaseerd, werd een hartvorm opgezocht en door bepaalde perforaties te vergroten, geaccentueerd. Gaandeweg werd een steeds persoonlijker binnenwereld - rakend aan lijf en liefde - op steeds abstracter wijze vertaald. Het vokabulair is vertrouwd en hermetisch: elk werk werd een typische 'Charl van Ark' en is gemaakt vanuit en toont een heel eigen, persoonlijke wereld. Elk werk maakt tegelijk ook benieuwd naar conceptuele en formele ontwikkelingen, zowel binnen eigen oeuvre als in relatie tot de traditie van de beeldende kunst. Hem naar dat laatste gevraagd, worden Blinky Palermo, de vroege Cy Twombly, Beuys en Ryman genoemd. Je voelt bij het zien van een werk een bewustzijn van de traditie van de beeldende kunst en daaraan dankt het zijn openheid. Installatieachtige exposities van autonome werken beslaan wanden met een onbeperkt aantal referenties en mogelijkheden voor associaties.

'Een reisje naar de Rijn' lijkt een vluchtig onderwerp als aanleiding voor het recente werk. Maar gefascineerd door de dekadentie en kitscherigheid van het landschap, zijn de voor beeldende kunst wezenlijke vragen naar pure gevoelens en echte schoonheid aan de orde. In reactie op de gemaaktheid van het landschappelijk beeld, maakt Charl van Ark werk dat een zeker gemak, een zekere lichtheid ademt. De materialen zijn bijna onbewerkt gelaten en de afzonderlijke beeldende elementen krijgen nu meer vrij spel. Er ontstaat een gevoel van ritme. Het schilderslinnen hangt vrij en wordt ook los van het spieraam geplooid. Het spieraam is als autonome speler van het beeld uitgebouwd tot een drie-dimensionale theaterachtige ruimte, terwijl aan een dwarsverbinding verfdruppels hangen. Bij de kleuren zijn de donkere menies en het zwart achterwege gelaten; alleen de witten en oranje blijven over - kleuren, die eerder als licht dan als kleur worden ervaren. Door het onverdund opbrengen van de verf en de intensiteit van het oranje zijn ze sterk aanwezig. Het werk is wel lichter geworden, en meer 'schilderkunst', maar het behoudt zijn objectmatigheid, stevigheid. Het is alsof de werken langzaam zijn ontstaan, drager van een geschiedenis zijn die wij slechts kunnen bevroeden, i.e. van een reeks persoonlijke keuzes en handelingen tijdens het werkproces, tevens een plaatsbepaling binnen het eigen oeuvre en binnen de traditie van beeldende kunst. Op dit moment herken ik een detail van een puntenpatroon gebaseerd op een tekening van de contouren van het lichaam, de verhoudingen van een kast in het atelier, de gaten in de atelierwand rond de opgeprikte ansichtkaart van de waterval bij Schaffhausen en de schaduw van het rotsblok in de Rijn, zoals op de ansicht afgebeeld.

MDW, 16-04-04

het project 'Rheinfall' kwam mede tot stand dankzij een bijdrage van de gemeente Hengelo aan Charl van Ark