Les fleurs du mal. Over enkele werken van Célio Braga

Er bestaat een bepaald soort kunst die je in zo ongeveer de hele westerse wereld op allerlei plekken kunt tegenkomen, meestal (maar niet uitsluitend) op lokaal niveau en in galerieën, toonzalen en kunstenaarsverenigingen die geen rol spelen in de wereld van de actualiteit, maar wel goed functioneren in het domein van de directiekamer en thuis boven de bank, waarbij de dominante kleurkeuze gewoonlijk door die van het ameublement wordt gedicteerd. Het gaat meestal om zachte, vriendelijke abstractie, in het geval van tekeningen vaak voorzien van een ruimhartig passe-partout. Het vocabulaire is geleend van het allang weer vervlogen modernisme en hoe je er ook je best op doet, het lijkt onmogelijk om iets van betekenis te ontwaren in de composities van vaak zachte pasteltinten. Dit soort kunstwerken en kunstwerkjes zijn eigenlijk op zijn best alleen maar mooi, voor wie er tegen kan, het zijn geheel ongevaarlijke bonbons; het is een conflicten toedekkend en sociale status weerspiegelend beeldend gedrag, gericht op het bevestigen van de status quo. Er staat niets op het spel. Er is niets tegen mooie dingen, maar esthetiek omwille van zichzelf, het schone zonder het goede en het ware en alle conflicten die daardoor in onze tijd aan het licht komen of aan de orde worden gesteld, representeert en slaapverwekkende inhoudelijke leegte, het zijn bijous vermomd als kunst.
Op zijn best is het tweedehands kunst waar de angel is uitgehaald.

Toch is het maar één stap verder, eigenlijk volgens hetzelfde recept, die dit soort werk transformeert in de richting van een geheel eigentijdse relevantie. De beweging is omgekeerd: in eerste instantie, bij snel en oppervlakkig kijken, lijkt dit werk op wat ik maar even 'de geleende abstractie' noem, maar bij iets meer aandacht blijkt het hier wel degelijk ergens over te gaan, of, liever gezegd, ergens om te gaan, er staat iets op het spel op het scherp van de snede en het beleven van de transformatie van onze kijkconditionering van luie, vanzelfsprekende behaagzucht naar een intense, urgente en unheimliche ervaring van onderliggend gevaar en continue dreiging is des te meer duizelingwekkend en shockerend omdat we dachten te vertrekken vanuit een veilige, beschermde leunstoelwereld: juist het afleggen van de aanvankelijke vermomming van de lege esthetiek ten behoeve van een rauwe werkelijkheid waarin niets vanzelfsprekend is‚ en alles op losse schroeven komt te staan, komt zo hard aan en is daardoor des te effectiever.

Ik weet niet of Célio Braga bewust deze positie wil innemen, ik denk eigenlijk niet dat hij zich daar zo mee bezighoudt, maar dat neemt het feit zelf niet weg. Niets bestaat in een vacuüm en een cultureel vacuüm bestaat niet, er is altijd actuele context, geschiedenis en achtergrond die al dan niet bewust een rol spelen in onze perceptie.

Philip Peters