Moments of Ma

There is a crack in everything, that's how the light gets in
Leonard Cohen, Anthem

Op 15 februari 2021 vertelde Martine Gosselink tijdens het radioprogramma Spraakmakers op NPO Radio 1 bevlogen over de nieuwe tentoonstelling 'Vervlogen- geuren in kleuren' van het Mauritshuis in Den Haag. Door gebruik te maken van acht specifieke geuren hoopt het museum zo vervlogen tijden tot nieuw leven te brengen bij de bezoeker. Een goed voorbeeld van de subjectieve beleving van kunst die steeds meer aandacht krijgt. De westerse wereld zoekt naar nieuwe manieren om kunst te beleven. In Japan maakt persoonlijke beleving al veel langer deel uit van het dagelijks leven. Niet alleen op het gebied kunst en cultuur maar ook in omgangsvormen en architectuur. Het Japanse begrip Ma omvat eeuwenoude tradities waarin de objectieve en subjectieve beleving organisch in elkaar overgaan. Ma is een gelaagd begrip voor de objectieve maat der dingen en houdt tegelijk rekening met de menselijke maat.

Het Ma symbool 間 bestaat uit twee delen: de pijlers die samen een poort vormen en midden onderin een klein in tweeën gedeeld blokje, dat het binnenvallend licht voorstelt. Ma heeft als eerste betekenis restruimte of pauze maar het duidt ook op de subjectieve beleving van een ruimte of een kunstwerk.

Ook de Japanse kunstenaar Ken'ichiro Taniguchi, die al sinds 2001 regelmatig exposeert bij galerie PHŒBUS•Rotterdam, past geheel in deze traditie van Ma. Met grote toewijding gaat Ken overal ter wereld op zoek naar verborgen geschiedenis en maakt zo herinneringen tastbaar en zichtbaar. Vanuit een donkere vergetelheid tilt hij herinneringen op en plaatst ze letterlijk in het licht. Hij zoekt naar slijtageplekken. De contour van de slijtageplek geeft hij weer vorm in een silhouet van geel pvc. Dit silhouet past Ken in de gevonden slijtageplek. Zo geeft hij de uitgesleten vorm als het ware terug aan de historische vindplaats.

Zelfs uiterst pijnlijke gebeurtenissen zoals de kernbommen op Hiroshima en Nagasaki plaatst hij in een nieuw kader, in een ander licht. Eind februari 2021 eindigde de tentoonstelling 'De bom, 75 jaar na Hiroshima en Nagasaki' in het Sieboldhuis in Leiden. Hier waren de werken 'City Study for Hiroshima' en City Study for Nagasaki (Japan, 2020) te zien. Deze tentoonstelling is nog online te bekijken: https://www.sieboldhuis.org/tentoonstellingen/de-bom-75-jaar-na-hiroshima-en-nagasaki

Ken'ichiro Taniguchi zoekt naar hecomi vanuit twee verschillende invalshoeken. Allereerst vanuit zijn persoonlijk perspectief, vanuit zijn ooghoogte. Maar hij werkt ook in zijn 'City studies' vanaf een hoog gekozen standpunt wanneer hij satellietfoto's bekijkt. Van bovenaf gezien speurt hij naar het spectrum van menselijke activiteiten in de natuur. Steden zijn in een voortdurende wisselwerking: de organische natuur die gewoon zijn gang gaat en sporen van menselijke activiteiten zoals vormgegeven in gebouwen en wegen.

Gaten dichten, "Filling the crack", zo omschrijft Ken zijn werk. Hij tekent de sporen over op transparant papier, en maakt vervolgens in felgeel gekleurd kunststof een afdruk ervan. Niet voor niets kiest hij voor geel; de kleur van de zon. Zo vult hij letterlijk een leegte met nieuw licht en eigentijdse materialen en wordt geschiedenis tastbaar.

Zijn hecomi doen denken aan de Japanse kintshugi techniek uit de 15e eeuw, zoals ook Anne Berk ook opmerkte in de uitgave over Ken'ichiro Taniguchi van galerie PHŒBUS•Rotterdam uit 2014. Kintshugi is een nog steeds toegepaste, verfijnde manier om breuken en scherven in serviesgoed met goud te herstellen. In plaats van de breuk onzichtbaar te verdoezelen, voegt de gouden invulling iets extra's toe. Ook weer een duidelijke uiting van Ma: een materiële invulling en tegelijkertijd als symbool van veerkracht. Eenmaal hersteld in vorm toont het object zich sterker, stralender en dierbaarder dan voor de breuk. Een belangrijke taak is hier weggelegd voor de kunstenaar of kintshugimeester.

Om je te verenigen met pijnlijke herinneringen, is iedere nieuwe dag een uitnodiging om je te verzoenen met het verleden. Sporen hoeven niet gewist, ook sporen van verlies en verwoesting verdienen licht, iedere dag opnieuw. Opdat we niet vergeten, hoe pijnlijk herinneringen, hoe onvolkomen onze pogingen ook mogen zijn. Waar het leven afbuigt en verdwijnt achter de horizon, daar zit juist ruimte voor het ervaren van emoties.

Zoals Gijs van der Sanden in een interview in het NRC van 20 februari 2021 het zo treffend omschrijft: "hopelijk ontstaat er in deze tijden van de pandemie een nieuw collectief besef dat rouw, verlies en verdriet, in welke vorm dan ook zich niet laten afwenden. Erken verdriet, geeft het af en toe wat licht. Neem tijd om verlies te voelen. Dat is het enige dat verdriet van ons vraagt". Inderdaad; there is a crack in everything, that's how the light gets in.

Sjoukje Binsma, maart 2021

Ken'ichiro Taniguchi trekt hecomi over in Van Nelle fabriek, Rotterdam, 2013

Ken'ichiro Taniguchi, City Study for Hiroshima, Japan, 2020,
approx. 1 / 15,000 scale, compressed PVC, Brass, Steel, Hinges, Wood, Acrylic plate, Rotatable devices, Caster
208 x 268 x 103 cm.

Ken'ichiro Taniguchi, City Study for Nagasaki, Japan, 2020,
approx. 1 / 30,000 scale, compressed PVC, Brass, Steel, Hinges, Wood, Acrylic plate, Rotatable devices, Caster
60 x 160 x 60 cm.